Πως τα κτίρια «αρρωσταίνουν» τους εργαζόμενους

Το σύνδρομο του «άρρωστου κτιρίου» 

Το γνωρίζατε ότι, σε ένα συγκρότημα γραφείων αιωρούνται περισσότερες από 300 ρυπογόνες ουσίες;

Οι εργαζόμενοι μεγάλης ιδιωτικής εταιρείας γνώριζαν τα προβλήματα του κτιρίου στο οποίο προσέρχονταν καθημερινά για να εργαστούν. Η συχνότητα μάλιστα με την οποία επισκέπτονταν το κτίριο οι διάφοροι τεχνικοί γινόταν αφορμή να διακωμωδήσουν την κατάσταση. Οταν όμως άρχισαν να νιώθουν και οι ίδιοι οι ένοικοι κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα, τότε το ζήτημα τοποθετήθηκε σε άλλη διάσταση. Οι αρμόδιοι παρατήρησαν αίφνης ότι τον τελευταίο καιρό είχαν αυξηθεί σημαντικά οι χορηγούμενες άδειες ασθενείας καθώς και τα αιτήματα των εργαζομένων για μετακινήσεις σε άλλες θέσεις εντός του κτιρίου. Κάποιοι συσχέτισαν την «παθολογία» του κτιρίου και των ενοίκων με τους μειωμένους δείκτες παραγωγικότητας, ενώ σχεδόν όλοι συμφώνησαν ότι η «κατάσταση» του κτιρίου ήταν πλέον σοβαρή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποταθούν σε κάποιο ειδικό γραφείο προκειμένου να προβούν σε κάποιες διορθωτικές επεμβάσεις στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Εκεί άκουσαν και τη διάγνωση: το κτίριο ήταν «άρρωστο» και απαιτούσε πολυέξοδη και πολύπλοκη «θεραπεία».

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, το 30% των νέων ή επισκευαζόμενων κτιρίων παρουσιάζουν προβλήματα «εσωτερικής ρύπανσης». Ο ανεπαρκής ή ακατάλληλος αερισμός, καθώς και οι χημικοί, βιολογικοί και φυσικοί ρύποι που προέρχονται από διάφορες πηγές (π.χ. φωτοαντιγραφικά μηχανήματα, προϊόντα καθαρισμού, καπνός από τσιγάρα κτλ.) μπορεί να δημιουργήσουν ένα ιδιαίτερα βλαβερό για τους ένοικους περιβάλλον. Συμπτώματα όπως πονοκέφαλος, δύσπνοια, ίλιγγος, εξάντληση, λήθαργος, δακρύρροια, αδυναμία συγκέντρωσης σχετίζονται άμεσα με την παραμονή σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Οι ειδικοί ονομάζουν την εκδήλωση τέτοιων συμπτωμάτων, τα οποία αφορούν κυρίως τους εργαζομένους σε γραφεία, «σύνδρομο άρρωστου κτιρίου». Δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι σήμερα περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στον χώρο εργασίας, το ζήτημα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των επιστημόνων.

* Η δράση του αμίαντου

«Μπορεί οι ανησυχίες όλων να επικεντρώνονται στη μόλυνση της ατμόσφαιρας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όταν βρισκόμαστε μέσα σε ένα κτίριο η ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε είναι απαραίτητα καλύτερη. Η επιβάρυνση του εσωτερικού αέρα των κτιρίων αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία» επισημαίνει ο κ. Μάνθος Σανταμούρης, αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σε ένα τυπικό κτίριο γραφείων ενδέχεται να βρίσκονται περισσότερες από 300 διαφορετικές ρυπογόνες ουσίες. Αυτό που καθορίζει όμως την ποιότητα της ατμόσφαιρας είναι η συγκέντρωσή τους στον χώρο. «Τα υλικά δόμησης ενός κτιρίου μπορεί να αποτελούν σημαντικές εστίες ρύπανσης διότι περιέχουν μεγάλες ποσότητες πτητικών χημικών ουσιών, οι οποίες εξαερώνονται με τη θερμοκρασία των εσωτερικών χώρων» αναφέρει ο κ. Σανταμούρης. Σχετικές έρευνες έδειξαν ότι οι ουσίες αυτές προκαλούν προβλήματα στα μάτια και στο αναπνευστικό σύστημα. Η φορμαλδεΰδη είναι επίσης μια χημική ουσία στην οποία εκτίθενται υπερβολικά οι ένοικοι των σύγχρονων κτιρίων. Εκπέμπεται κυρίως από τα προϊόντα πεπιεσμένου ξύλου (κοντραπλακέ, νοβοπάν) και τα μονωτικά υλικά (υαλοβάμβακας) και οι συνέπειές της κάθε άλλο παρά αμελητέες είναι για την υγεία (ναυτία, ίλιγγος, σωματική κόπωση, ενοχλήσεις στο αναπνευστικό σύστημα).

Σημαντικά «ενοχοποιείται» επίσης για διάφορες ασθένειες ­ ακόμη και για καρκίνο ­ ο αμίαντος, που χρησιμοποιήθηκε ευρέως τις προηγούμενες δεκαετίες σε δομικά υλικά (τσιμέντο), υλικά ηχομόνωσης, πυροπροστασίας καθώς και σε μηχανολογικές εγκαταστάσεις. Η χρήση του απαγορεύτηκε μεν τη δεκαετία του '70, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο αμίαντος έκτοτε εξαφανίστηκε από τα κτίρια ­ εκτός αν έγινε ανακαίνιση και αφαίρεση των υλικών με αμίαντο. Στις περισσότερες περιπτώσεις όχι μόνο παραμένει σε πολλά κτίρια αλλά και «απελευθερώνεται» στον χώρο λόγω της παλαίωσης των υλικών επιδεινώνοντας την κατάσταση του κτιρίου. Ενδεικτική του μεγέθους του προβλήματος θεωρείται η απόφαση που ελήφθη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εγκατάλειψη του κτιρίου Berlemont στις Βρυξέλλες, όπου διατηρούσε την έδρα της, πριν από μερικά χρόνια. Το κτίριο εκρίθη ακατάλληλο διότι η εκτεταμένη χρήση αμίαντου προκάλεσε σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων.

Η κυριότερη αιτία για την εμφάνιση του συνδρόμου του άρρωστου κτιρίου είναι ωστόσο ο ανεπαρκής ή ο ακατάλληλος αερισμός. Μελέτες που έγιναν στις ΗΠΑ από το Εθνικό Ινστιτούτο Ασφάλειας Εργασίας και Υγείας κατέδειξαν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα προβλήματα που παρουσιάζουν τα «άρρωστα» κτίρια σχετίζονται άμεσα με την κυκλοφορία τού αέρα στον χώρο. «Ανάλογα με τη χρήση και τη διαμόρφωση του χώρου, τον αριθμό και τη δραστηριότητα των ατόμων, τη διείσδυση του αέρα απαιτείται διαφορετική ποσότητα αέρα.Αρα ο μηχανικός ή φυσικός αερισμός του κτιρίου πρέπει να εξασφαλίζει συνθήκες κατάλληλες όσον αφορά τη θερμοκρασία και την υγρασία και να διατηρεί τις συγκεντρώσεις των εσωτερικών ρύπων σε αποδεκτά επίπεδα. Αν γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά παραγωγής κάθε ρύπου, τότε μπορούμε να υπολογίσουμε την απαιτούμενη ποσότητα αέρα» προσθέτει ο κ. Σανταμούρης.

* Οι πηγές των βακτηριδίων

Ιδιαίτερα προβλήματα δημιουργεί στην ποιότητα του εσωτερικού αέρα ο κλιματισμός. Τα φίλτρα των συστημάτων κλιματισμού μπορεί να γίνουν πηγές βακτηριδίων. Το πιο γνωστό ονομάζεται Legionella pneumophila ­ έδωσε μάλιστα το όνομά του και στην ασθένεια που προκαλεί ­ και εντοπίζεται στα συστήματα κλιματισμού ή ύδρευσης ενός χώρου καθώς και σε συσκευές ύγρανσης. Η νόσος των λεγεωναρίων μεταδίδεται εύκολα με σταγονίδια και σωματίδια και τα συμπτώματά της ποικίλλουν ­ από απλό κρυολόγημα ως και αναπνευστική ανεπάρκεια.

Ο έλεγχος ενός νέου κτιρίου προτού φιλοξενήσει τους ενοίκους του μπορεί να εντοπίσει σημαντικά προβλήματα ως προς τις μηχανολογικές εγκαταστάσεις και να προλάβει την εκδήλωση πιθανής «ασθένειας» του κτιρίου. Οσον αφορά τα παλαιά κτίρια, η πλέον ενδεδειγμένη «θεραπεία» είναι η απομάκρυνση των πηγών ρύπανσης από τον χώρο. «Η θέρμανση, η ψύξη και ο φωτισμός είναι οι βασικές παράμετροι οι οποίες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό ενός κτιρίου ή τη διορθωτική παρέμβαση σε αυτό προκειμένου να εξασφαλιστεί ένα υγιές περιβάλλον» αναφέρει ο αρχιτέκτονας κ. Ν.Βρατσάνος. Η ανακύκλωση του αέρα με μηχανικούς ανεμιστήρες, μέθοδοι φυσικού φωτισμού και σκίασης, ο φυσικός «κλιματισμός» με ανεμιστήρες οροφής και φυτά, η χρήση υλικών φιλικών προς τον χρήστη του κτιρίου είναι οι βιοκλιματικές λύσεις για τη βελτίωση του εσωτερικού χώρου ενός κτιρίου. 

ΕΡΕΥΝΑ Πάσχουν 9 στους 10 εργαζομένους

Οπως καταδεικνύει μελέτη η οποία πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε κτίρια (γραφεία, δημαρχεία, νοσοκομεία) της Αθήνας,οι εννέα στους δέκα εργαζομένους έχουν ταλαιπωρηθεί τουλάχιστον μία φορά από το «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου». Στην έρευνα, η οποία έγινε σε 50 συνολικά κτίρια, συμμετείχαν 913 εργαζόμενοι, οι οποίοι βρίσκονταν στη θέση εργασίας τους για διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους. Τα συμπτώματα, που συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά, στην πλειοψηφία των ερωτηθέντων είναι πονοκέφαλος (ποσοστό 62,5%), ερεθισμοί στα μάτια (58,3%) και δυσκολία συγκέντρωσης (33%). Αλλα συμπτώματα, που θεωρούν ότι σχετίζονται άμεσα με το εργασιακό τους περιβάλλον και το κτίριο, είναι επίσης ασυνήθιστη σωματική κόπωση (31,4%), υπνηλία (31,4%), ζάλη (28,5%), δύσπνοια (18,3%). Το ποσοστό των εργαζομένων που δηλώνει ένα τουλάχιστον σύμπτωμα ανέρχεται σε 89,5% στα κλιματιζόμενα κτίρια και 87,8% στα φυσικά αεριζόμενα κτίρια. Ενδιαφέροντα στοιχεία κατέγραψε επίσης η ερευνητική ομάδα αναφορικά με την ποιότητα του αέρα στο εσωτερικό των κτιρίων. Στα μισά από τα (21) φυσικά αεριζόμενα κτίρια η κατάσταση χαρακτηρίζεται «μη ικανοποιητική». Στα κλιματιζόμενα κτίρια δε η κατάσταση επιτείνεται καθώς η ποιότητα του αέρα κρίνεται «ικανοποιητική» μόνο στο 30% των κτιρίων. Το ποσοστό των καπνιστών στους χώρους αυτούς επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα της εσωτερικής ατμόσφαιρας. Οι μισοί (ποσοστό 48%) από τους εργαζομένους δήλωσαν ότι καπνίζουν στον χώρο εργασίας χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς.

ΠΗΓΗ